PREMIUM

De kruistocht van Ivo Kamphuis: tekeningen van Enschedese kunstenaar tonen de ramp die zich in de natuur voltrekt

ENSCHEDE - Al zes jaar werkt Ivo Kamphuis uit Enschede aan zijn ‘Kruistocht der Dieren’. In steeds weer nieuwe tekeningen laat hij zien wat ze door mensen wordt aangedaan. Vanaf komend weekend is hij een van de deelnemers aan de grote klimaatexpositie bij kasteel Het Nijenhuis bij Heino. „Ik stop pas als ik de duizend heb gehaald.”

Ergens in een bos in Duitsland moet het kwartje zijn gevallen. Het is 2016 en Ivo Kamphuis (54), telg uit een bekende Enschedese kunstenaarsfamilie, is op pad voor een van zijn vele tochten door de natuur. Struinend tussen de bomen, ver van de gebaande paden, ziet hij opeens een dode kat. Het dier is met touwtjes vastgebonden aan een boom. Na zijn eerste verbazing dringt opeens tot hem door wat hij daar voor zijn ogen ziet.

„Soms duurt het even voordat je de dingen begrijpt en doorgrondt”, zegt Kamphuis. „Vroeger vond ik veel beenderen en botjes van dieren in het bos. Nu bijna helemaal niets meer. Er zijn veel meer jagers dan vroeger. En veel minder wild. Door de droogte hebben ze ook amper nog drinkwater. In de bossen voltrekt zich een ramp. Die dode kat is dus een truc waarvan jagers zich bedienen om vossen af te schieten. Zo’n vos komt op die kat af, maar door die touwen heeft hij enige tijd nodig om hem los te krijgen en mee te nemen. De jager die vlakbij op de loer ligt, heeft alle tijd van de wereld om aan te leggen. Wat ooit wellicht een soort gelijke strijd was, is nu simpelweg prijsschieten.”

Omgekeerde wereld

Terug in Enschede laat het beeld hem niet los. „Het bleef maar malen in mijn hoofd. Dan vraag je je af: ben ik dan de enige die dit absurd vindt? Tegelijk zoek je dan een manier om de mensen duidelijk te maken wat hier eigenlijk gebeurt.” Een paar weken later ontstaat dan de eerste tekening. Een tekening in zwart-wit waarin alles wat hij heeft gezien wordt omgedraaid en het de dieren zijn die de mensen aandoen wat hen zelf wordt aangedaan.

Het enige middel dat ik heb, is mijn werk

Ivo Kamphuis, kunstenaar

„Het is zo simpel als het maar kan. Zo’n dode poes aan een boom werkt niet, maar als je in plaats daarvan een mens tekent staat de wereld op zijn kop. Mensen zijn vaak geschokt als ze mijn tekeningen zien. Pas dan dringt kennelijk door wat er gebeurt. We zijn bezig onszelf te vermoorden en de natuur voor altijd te verstoren. Niet alleen door de jacht, maar op talloze manieren. Ik ben geen type voor demonstraties of politieke actie. Het enige middel dat ik heb, is mijn werk.”

Op weg naar de duizend

Zo’n driehonderd tekeningen maakte hij sinds die dag in 2016. Tekeningen gemaakt met water en inkt, steeds op hetzelfde formaat en steeds met hetzelfde onderwerp: de verwoestende klimaatverandering en de vele, soms zeer gewelddadige manieren waarop de mens het dierenrijk bedreigt en verstoort. „De inspiratie houdt nooit op. Ik stop als ik de duizend heb gehaald.”

Thuis in zijn flat in Enschede hangen de tekeningen in elke kamer aan de muur. Afgezien van twee kleine stoeltjes en een tv heeft hij geen meubels. Kamphuis leeft te midden van zijn werk. Elke tekening zet hij trouw op zijn Facebook-pagina. Ooit was hij met zijn kunstwerken, gemaakt van dierlijke botten en schedels, een van de meest talentvolle kunstenaars van Twente. Meer dan driehonderd exposities, solo of samen met anderen, staan er op zijn naam.

Streep onder het verleden

„Eigenlijk heb ik zelf ook met mijn werk meegewerkt aan de instandhouding van het systeem van de jacht. Ik schoot de dieren weliswaar niet zelf, maar gebruikte wel hun restanten. Met mijn Kruistocht zet ik ook een dikke streep onder dat deel van mijn leven. Ik vind dat kunst tegenwoordig veel te veel draait om naamsbekendheid en het opbouwen van een carrière. Ik weet dat ik mij niet populair maak met dit werk. Het is te confronterend, ondanks de humor die ik er af en toe toch wel instop. Zonder die humor zou ik ook zelf deze kruistocht niet vol kunnen houden.”

Wat de mens in een paar jaar heeft aangericht en nog aanricht, is onvoorstel­baar en onomkeer­baar

Ivo Kamphuis, kunstenaar

Vanaf zaterdag is Kamphuis een van de deelnemers aan de grote klimaatexpositie in en rond kasteel Het Nijenhuis bij Heino. Hij is er blij mee, maar tegelijk is het niet meer dan een momentopname. „Ik ga gewoon door. Het verhaal moet worden verteld.” Dat zijn tekeningen soms uitgesproken politiek zijn en door sommigen worden bekeken als cartoons, neemt hij op de koop toe.

Soms meer cartoonist dan tekenaar

„Dat is dan maar zo. Voordat ik naar de AKI ging, wilde ik cartoonist worden. Ik hou wel van dat stripachtige tekenen. Er zijn wel meer dingen waarmee ik me onderscheid van collega’s. Zo wilde ik ooit politieagent worden, iets wat ons nog een huisbezoek heeft opgeleverd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Ik heb vanaf 2006 tien jaar gewerkt bij het korps nationale reserve. Een kunstenaar die zich vrijwillig meldt: dat hadden ze bij Defensie nog nooit meegemaakt.”

Elke dag is hij bezig met zijn werk. Hij fietst en wandelt door de natuur en is altijd op zoek naar inspiratie. Het tekenen zelf doet hij het liefst buiten. Een tekening kost hem gemiddeld drie dagen. Met een beetje inkt, een kroontjespen en een penseel bezweert hij dan de onrust die in hem brandt. „Ik word onrustig van wat ik zie. Het is angstaanjagend. Ik zwerf mijn hele leven al door het bos. Geef je ogen de kost en je ziet wat er gebeurt. Wat de mens in een paar jaar heeft aangericht en nog aanricht, is onvoorstelbaar en onomkeerbaar. De dieren zelf kunnen zich niet verdedigen. Daarom doe ik het maar via mijn werk.”

© Foto's: Reinier van Willigen

© Tekst: Herman Haverkate

© Artikel: De Twentsche Courant Tubantia 14-09-2022