Tekenen = Denken

T/m 21 juni is in RMT de tentoonstelling Tekenen = Denken te zien. Tachtig tekeningen vertellen het verhaal van de achttiende eeuw - de eeuw waarin de moderne mens zichzelf uitvindt en waarin verstand en gevoel, kennis en expressie en kunst en wetenschap telkens twee kanten van dezelfde munt blijken.

In de tentoonstelling worden in tachtig tekeningen de grote veranderingen zichtbaar die Nederland doormaakt in deze tijd. Niet alleen in sociaal en economisch opzicht, maar ook op het gebied van kunst en het tekenen zelf. Want in Nederland, waar men dit lijnenspel tot in de puntjes leert beheersen, ontwikkelt men zich tot meesterlijke tekenaars.

Grote ontwikkelingen
In de 18de eeuw komt men tot de overtuiging dat de mens zichzelf moet kunnen ontwikkelen. Leren tekenen is in deze context van groot belang. Tekenacademies, waar men zich naast het tekenen ook in andere disciplines kan oefenen, worden opgericht. Het zorgt voor een enorme impuls van het tekenen als zelfstandige kunstvorm; daarvóór wordt tekenen slechts gezien als een voorstadium van de beeldende kunst.

Onstilbare honger naar kennis
De honger naar kennis lijkt in de achttiende eeuw onstilbaar. Onderzoek naar onder meer de wetten van de natuur en het ordenen van kennis leiden tot een nieuw wereldbeeld. Door de zoektocht naar nieuwe ideeën en het belang van ontwikkeling ontstaan er steeds meer instituties en verenigingen. Kennis wordt voor steeds meer mensen toegankelijk en men voelt zich steeds vrijer om te bewegen. Ook kunstenaars gaan op pad, hun schetsboek in de hand. Ze maken natuurgetrouwe studies in de buitenlucht - ze proberen de natuur te beredeneren.

Rede en gevoel
Maar ondanks de ontwikkeling van de wetenschap en de drang de wereld te beredeneren, neemt God in de achttiende eeuw nog altijd een belangrijke plek in. Maar, waar plaats je God in een wereld waarin wordt onderzocht en geordend? Het is de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau die als een van de eersten kanttekeningen plaatst bij de dominantie van de rede. De wereld moet niet alleen verklaard worden maar ook ervaren, zo stelt hij.Uiteindelijk komt men tot het besef dat rede en gevoel twee kanten van dezelfde munt zijn. Ook in de tekenkunst is dit zichtbaar: iedere lijn die de tekenaar op papier zet, bewijst zijn kennis en toont tegelijkertijd ook zijn gevoel. En in dit lijnenspel bekwaamt de Nederlandse tekenaar zich zó dat tekenkunst meer wordt dan het fundament voor het bereiken van volmaaktheid, zoals Gerard de Lairesse stelde: het wordt expressie.

Koninklijk Museum voor de Schone Kunsten in Brussel
Tekenen = Denken bestaat uit tekeningen uit de omvangrijke verzameling van de Nederlands-Belgische verzamelaar Jean de Grez die wordt bewaard in het Koninklijk Museum voor de Schone Kunsten in Brussel. De tachtig tekeningen tonen landschappen, stadsgezichten, genretaferelen, vogelvoorstellingen, stillevens, portretten en nog veel meer. Ze zijn iconisch voor de ontwikkelingen in de Nederlandse kunst tussen 1680 en 1820 en tonen het hoge, internationale niveau van de Nederlandse tekenkunst in deze periode aan. Ze werden nooit eerder in Nederland tentoongesteld.

Bij de tentoonstelling, een samenwerkingsproject waarin de Fondation Custodia in Parijs de derde partner is, verschijnt een boek met diverse essays en afbeeldingen van alle tekeningen.

De tentoonstelling is te zien t/m 21 juni 2020.

Afbeelding: Bernard Picart, Zittend naakt, jaartal onbekend, Museum voor Schone Kunsten Brussel