Johann Friedrich August Tischbein

In nauwe samenwerking met Paleis Het Loo in Apeldoorn en de Gemäldegalerie Alte Meister in Kassel organiseert Rijksmuseum Twenthe een omvangrijke overzichtstentoonstelling over het werk van de 18de-eeuwse portretschilder Johann Friedrich August Tischbein (1750-1812).

Het is voor het eerst in ruim dertig jaar dat er in Nederland op deze schaal aandacht wordt besteed aan het werk van Friedrich Tischbein, die als een van de eerste portrettisten van zijn generatie de nieuwe opvattingen over kunst, maatschappij en mens-zijn in beeld gebracht. Deze nieuwe opvattingen en de wijze waarop hij daar uitdrukking aan gaf in zijn werk staan centraal in de tentoonstelling in Rijksmuseum Twenthe.

Het natuurlijke en sentimentele

In zijn portretten visualiseert Tischbein ideeën over gevoel, eenvoud en het natuurlijke zoals die dankzij Rousseau en andere denkers in de tweede helft van de 18de eeuw populair werden. De houding van zijn modellen is vaak losjes, en in de kleding – hij was befaamd om zijn stofuitdrukking – volgt hij vaak de nieuwe mode van de ‘Engelse stijl’. De geportretteerden zijn bij hem niet alleen binnen, maar ook buiten in de natuur weergegeven.

Families of gezinnen zijn niet strak en formeel vereeuwigd, maar alsof zij vrijelijk met elkaar communiceren. Gevoel speelt hierin een grote rol. In Tischbeins werk is de aanhankelijkheid tussen familieleden duidelijk, of tenminste gesuggereerd. Kenmerkend is het familieportret uit de Gemäldegalerie Alte Meister in Kassel waarin een jonge man en vrouw buiten zitten terwijl de vrouw het kind openlijk en teder de borst geeft. Dit paste goed in de inzichten over gezinsleven, gevoel en vrijheid van die tijd. Tischbein wijst in dit werk onmiskenbaar vooruit naar de romantiek.

Johann Friedrich August Tischbein, Familieportret, ca. 1795-1800, Galerie Alte Meister, Museumslandschaft Hessen Kassel

Internationale samenwerking

De kern van de tentoonstelling Tischbein wordt gevormd door twee omvangrijke bruiklenen, te weten van Paleis Het Loo en de Gemäldegalerie Alte Meister. Paleis Het Loo beheert* een groot aantal portretten van de stadhouderlijke familie die Tischbein tijdens een van zijn verblijven in de Nederlanden maakte. Hij beschouwde het portretteren van ‘de Oranjes’ als een van zijn belangrijkste wapenfeiten van zijn verblijf in de Nederlanden. Omdat een deel van Het Loo op dit moment vanwege een verbouwing gesloten is (het Stallenplein en de tuinen zijn wel open van 2 april t/m 29 september 2019), ontstond voor Rijksmuseum Twenthe de unieke gelegenheid om maar liefst dertien portretten in bruikleen te krijgen. De Gemäldegalerie Alte Meister in Kassel is in bezit van de grootste museale verzameling werken van Johann Friedrich August Tischbein en stelt voor deze tentoonstelling niet alleen inhoudelijke expertise, maar ook een aanzienlijk aantal schilderijen beschikbaar.

*De schilderijen van Tischbein in beheer bij Paleis Het Loo zijn langdurige bruiklenen, waarbij de kern gevormd wordt door een langdurig bruikleen van de Koninklijke Verzamelingen, Den Haag en een bruikleen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau (GVON).